De Olympische strijd in het Ruhrgebied: Wattenscheid is geen Parijs, maar toch "geweldig"

De regio Rijn-Ruhr droomt ervan de Olympische Spelen te organiseren. Die droom zal in het komende decennium of het decennium erna werkelijkheid worden. De "World University Games" zijn een testrun – en een uitdaging.

Louise Wieland verstond er niets van. Het was zo luid. Zaterdagavond stond ze als startloper van de Duitse 4x100 meter estafette klaar en zwaaide naar de camera. Ze hoorde niet wat de omroeper in het Lohrheide Stadion in Wattenscheid zei. Toen werd het plotseling stil. Wieland en de startende loopsters van de andere landen sprongen in de startblokken. Een schot, een commotie en de overwinning in de voorronde. "Het was zo ongelooflijk luid", zei Talea Prepens, die de tweede helft liep voor de volle hoofdtribune, in een interview met ntv.de.

De voorlaatste avond van de "World University Games", een soort mini-Olympische Spelen, is aan de gang in Wattenscheid. Tien dagen lang bezoeken 8500 atleten het Ruhrgebied en Berlijn. Ze strijden om records. Ze strijden om goud, zilver en brons. En de regio jaagt haar eeuwenoude droom na om eindelijk de grote spelen, de Olympische Zomerspelen, te organiseren. De World University Games zijn een testrun. Een die de potentie, maar ook de serieuze problemen blootlegt.

In de Jahrhunderthalle is het een gekkenhuis

De wedstrijden zijn meestal niet zo druk en sfeervol als op zaterdagavond in Wattenscheid. Niet in het gemoderniseerde Lohrheide Stadion, niet op de andere wedstrijdlocaties tussen Hagen en Duisburg. Eén uitzondering: het 3x3 basketbaltoernooi in de Jahrhunderthalle in Bochum. Daar vond een gigantisch feest plaats voor een uitverkochte zaal. Natuurlijk was het aantal plaatsen beperkt, maar de vraag was aanzienlijk hoger. De sport beleeft sinds vorig jaar, sinds het olympisch debuut en de Duitse gouden medaille, een hype. Elisa Mevius maakte deel uit van het team in Parijs en is er ook in Bochum bij. "Totaal gek, onrealistisch", beschrijft ze de sfeer in de pop-up venue in de oude blaasmachinehal.

Parijs is de nieuwe maatstaf voor olympische flair. Bochum, Wattenscheid, Hagen, Essen, Duisburg – dat klinkt als de vreselijke antithese van de stad van de liefde. Een noodlottige slag, zo hard als jam. Niet rooskleurig, niet schokkend verliefd. Nee, grijs, treurig, versleten. Een vergeten wereld die ooit floreerde, zwart en rokerig, steekt nu uitdagend de vinger op en roept: We zijn er nog. In de strijd om internationale aandacht, maar in de strijd met Berlijn, München en Hamburg.

Duitsland wil eindelijk weer de Zomerspelen organiseren. Misschien in 2036, misschien 2040, of vier jaar later. Momenteel woedt er een strijd om welke regio in het land de meeste kans maakt. Een beslissing wordt pas over een jaar verwacht. Het is goed voor Noordrijn-Westfalen, voor het Ruhrgebied, dat ze zich nu in de schijnwerpers kunnen zetten. Een groep atleten uit Oeganda, die zaterdagavond de wedstrijden in het Lohrheide Stadion bekeken, vond het absoluut "geweldig", vond het "cool". Kijkend over de daken van de tribunes, zagen ze de oude, gigantische lichtmasten die ooit de iconische voetballers van SG Wattenscheid 09, zoals Souleymane Sané en Uwe Tschiskale, verlichtten. En ze zagen de wenteltoren van de Hollandse Mijn.

Grote kans gemist

Het is niet de schoonheid van de Eiffeltoren die hier schittert. Niet de Notre Dame, noch de Arc de Triomphe. Het is de (industriële) erfenis van het zwart-gouden tijdperk die hier wordt tentoongesteld. De Jahrhunderthalle als locatie voor 3x3-basketbal. Het industriële complex van de kolenmijn Zollverein voor boogschieten. Tennis werd gespeeld op de rode gravelbaan van de ETUF Essen, waar Boris Becker, John McEnroe en Steffi Graf ooit speelden.

Maar ondanks alle romantische connotaties uit het verleden hebben de "World University Games" het Ruhrgebied niet bereikt waar ze wilden. Ze zijn niet in de hoofden van de mensen terechtgekomen. Hoewel er uitgebreide posters hingen, sloeg de campagne blijkbaar niet aan. (Te) veel mensen realiseerden zich niet dat topsport vlak voor hun dichtbevolkte huis werd aangeboden voor een eerlijke prijs. Dit kan ook te wijten zijn aan de omslachtige term die hen werd toegeworpen: FISU Games. Docenten en veel studenten uit de regio zien een gemiste kans in het gebrek aan reclame voor het evenement.

Een belangrijke lobbyist voor de Olympische droom van de regio Rijn-Ruhr is minister-president Hendrik Wüst van Noordrijn-Westfalen. "Met de FISU World University Games laten we zien dat we in staat zijn om grote sportevenementen te organiseren", zei hij tijdens de openingsceremonie van het grootste multisportevenement na de Olympische Spelen. "We presenteren ook een visitekaartje voor een potentiële kandidatuur voor de Olympische Spelen." Hoe goed wordt dit ontvangen door het Internationaal Olympisch Comité, dat vertegenwoordigers ter plaatse heeft?

Kandidaat voor Olympische Spelen 'geen zekerheid'

De voorzitter van de FISU (International University Sports Federation), Leonz Eder, ziet de Universitaire Spelen als een kans, maar ook als een risico. Voor Duitsland ziet hij vooral imagoproblemen, zoals hij aan de Funke Media Group vertelde: "Wat is er nu aan de hand: de economische moeilijkheden, de problemen met de spoorwegen, stakingen, de infrastructuur die 30, 40 jaar achterloopt. Als waarnemer neem je dit waar en vraag je je af: heeft dit gevolgen voor toekomstige kandidaturen? Vragen de mensen die de beslissingen nemen zich niet af: zal reizen per trein of vliegtuig uiteindelijk wel werken?" zei Eder. Een Duitse kandidatuur voor de Olympische Spelen is "niet zeker".

Bijna geen enkele andere locatie voor de FISU Games laat de kloof tussen infrastructurele prehistorische tijden en moderne faciliteiten zo goed zien als het Lohrheide Stadion, dat voor tientallen miljoenen is gerenoveerd tot de modernste atletiekstadion van het land. De weg ernaartoe voert door een klein straatje in een verwaarloosd industriegebied. Het is bijna niet voor te stellen dat FC Bayern München hier ooit kwam om Bundesliga-voetbal te spelen. Maar zo moet het zijn geweest. De weg naar het stadion was net zo hobbelig als de weg naar de wedstrijden. Het budget, aanvankelijk vastgesteld op € 113 miljoen, groeide tot zo'n € 160 miljoen. De federale overheid en de deelstaat Noordrijn-Westfalen droegen elk € 67,5 miljoen bij, en de deelstaat investeerde nog eens € 44 miljoen in de renovatie van bestaande sportfaciliteiten. Düsseldorf trok zich terug als gaststad vanwege de extra kosten. Berlijn nam het op korte termijn over om het project te redden.

Wat nog een schaduw werpt over het evenement: volgens onderzoek van de "Süddeutsche Zeitung" en Deutschlandfunk zouden de organisatoren vooraf al de aandacht hebben getrokken vanwege onregelmatigheden in de aanbestedingsprocedure.

De Olympische Spelen zouden daarentegen een project van een heel andere orde zijn. De Zomerspelen zouden drie tot zes miljard euro kunnen kosten. Zou dat brede steun krijgen in een chronisch structureel zwakke regio met veel zorgen? Wüst liet onlangs open hoeveel er nodig zou zijn in Noordrijn-Westfalen: "De planningsfase is veel te vroeg voor een prijskaartje", benadrukte de minister-president bij de presentatie van het concept van het bid. "Er zullen geen enorme kosten zijn die alleen voor de Olympische Spelen bestemd zijn."

Het concept bouwt sterk op de bestaande infrastructuur, maar voorziet ook in een spectaculaire enscenering: de zwemwedstrijden vinden plaats in de Schalke 04-voetbalarena voor 60.000 toeschouwers. Voor de atletiek is een tijdelijk stadion gepland, verbonden met een nog te bouwen Olympisch Dorp. Zijn deze visies haalbaar? Tenminste, in het Lohrheidestadion, op zaterdagavond, kun je je er even een voorstelling van maken.